Nga: Laureta Berisha Kosumi, farmaciste
Tashmë sezona me të vjella dhe diarre thuajse ka filluar dhe prindërit nxitojnë drejtë barnatoreve për tu këshilluar dhe për të marrë produktet e duhura rehidruese për fëmijët e tyre.
Çka i shkakton vjelljet dhe diarrenë?
Vjellja dhe diarrea mund të shkaktohen nga virusët, bakteriet, parazitët, ushqimet që janë të vështira për t’u tretur (të tilla si shumë ëmbëlsira) etj.
Në shumicën e rasteve, vjellja te fëmijët është shkaktuar nga gastroenteriti, një infeksion i traktit tretës.
Gastroenteriti zakonisht shkaktohet nga virusë të zakonshëm me të cilët vijmë në kontakt të përditshëm. Përveç shkaktimit të vjelljes, gjithashtu mund të shkaktojnë të përziera dhe diarre.
Vjellja për shkak të gastroenteritit shkaktohet nga viruset që mund të përhapen tek të tjerët. Pra, mbani fëmijën tuaj në shtëpi nga shkollat ose kopështet, derisa fëmija të mos ketë pasur të vjella për të paktën 24 orë. Dhe mos harroni se larja e duarve mirë dhe shpesh, është mënyra më e mirë për të mbrojtur familjen tuaj kundër shumë infeksioneve.
Çka shkakton diarrenë (barkqitjen)?
Çfarë është diarreja?
Diarreja është një problem shumë i zakonshëm te foshnjat dhe fëmijët. Diarreja akute zgjatë më pak se 1 javë dhe jo më shumë se 14 ditë.
Fëmijët me diarre mund të kenë simptoma të tjera, si ethe, humbje e oreksit, vjellje, dhimbje stomaku, temperaturë etj.
Diarreja mund të jetë e rrezikshme nëse nuk menaxhohet siç duhet, sepse e nxjerrë ujin dhe kripërat nga trupi i fëmijës suaj. Nëse këto lëngje nuk zëvendësohen shpejtë, fëmija juaj mund të bëhet i dehidruar dhe mund të ketë nevojë të shtrohet në spital.
Cili është qëllimi kryesor i trajtimit të vjelljes dhe diarresë?
Qëllimi kryesor i trajtimit të vjelljes dhe barkqitjes është parandalimi i dehidrimit. Fëmija duhet të pijë lëngje të mjaftueshme për të zëvendësuar lëngjet
humbura nga të vjellat ose diarreja.
Çka është dehidrimi?
Dehidrimi shkaktohet nga humbja e lëngjeve trupore, të cilat përbëhen nga uji dhe kripërat. Kur fëmijët kanë diarre, ata mund të humbasin sasi të mëdha të kripërave dhe ujit nga organizimi dhe shumë shpejtë mund të dehidrohet. Fëmijët mund të dehidrohen më shpejtë pas vjelljes.
Dehidrimi mund të jetë shumë i rrezikshëm, sidomos për foshnjat dhe fëmijët e vegjël.
Cilat janë shenjat e dehidrimit?
Shenjat e dehidrimit janë:
• Zvogëlimi i urinimit (më pak se 4 pelena të lagura në 24 orë te foshnjet, si dhe më pak se 3 pelena të lagura në 24 orë te fëmijët më të rritur);
• Etje e madhe;
• Mungesa e lotëve;
• Lëkurën, gojën dhe gjuhën e thatë;
• Rrahje më të shpejta të zemrës;
• Lëkurë gri;
• Vend i zbehur (në fontanellë) në kokën e fëmijës suaj ( te foshnjat ndër 18 muaj);
• Urina më e errët se sa zakonisht;
• Humbje oreksi;
• Humbje peshe;
•Nervozizëm
Si mund t’a parandalojmë dehidrimin?
Nëse fëmija juaj ka pasur disa periudha me të vjella ose diarre, duhet të pijë një sasi të konsiderueshme të lëngjeve për t’i zëvendësuar ato që humbin me vjellje dhe diarre. Nëse fëmija juaj është mbi dy vjeç, nxiteni për të pirë ujë dhe lëngje tjera.
Pyetni mjekun ose farmacistin tuaj për dhënien e zgjidhjes së rehidrimit oral (ORS) të fëmijët, e cila përmban përzierjen e duhur të kripës, sheqerit, kaliumit dhe elementeve tjera për të ndihmuar në zëvendësimin e lëngjeve trupore të humbura.
Çfarë mund t’i jap fëmijës tim për të pirë?
Fëmijët mbi 2 vjeç mund të marrin pije të tilla si: lëng molle, supë pule, xhenxhefil apo çaj. Uji i thjeshtë mund të shkaktojë probleme të tilla si ulja e sasisë së kripës ose sheqerit në gjak.
A duhet t’i japë fëmijës tim ORS (Oral Rehidration Solution)?
ORS vjen si një pluhur që duhet ta përzieni me ujë, ose vie si lëng i gatshëm.
Prodhuesit e ORS përfshijnë: Equidral, Hidraton, Almora, Rehidromiks, Trisol, Vomix, Smectidral etj, të cilët përgatiten me 200, 250 ose 500 ml ujë të vluar të ftohur, varësisht nga prodhuesi.
Poashtu, te rastet e dehidrimit, vie deri të çrregullimi i flores normale të zorrëve dhe duhet dhënë edhe probiotikë të ndryshëm në formë të flakonëve si: lactis B complex, pico lactis, biolactine etj, pikave si: linex baby, probalans baby etj, qeseve si: linex baby etj.
A duhet trajtuar me barna shtesë fëmijën tim gjatë kësaj gjendje?
Kjo zakonisht nuk është e nevojshme, diarreja zakonisht nuk zgjatë shumë. Nëse shkaktohet nga një infeksion, diarreja është një mënyrë e mbrojtjes që trupi të shpëtojë nga infeksioni. Dhënia e barnave që ndalojnë diarrenë, mund të ndërhyjë në përpjekjet e trupit për të larguar infeksionin. Antibiotikët zakonisht nuk janë të domosdoshëm madje nuk janë zgjidhje sepse në shumicën e rasteve përkeqësojnë diarrenë.
Mjekimi me barna për të trajtuar nauze, vjellje dhe diarre nuk rekomandohet për foshnjat dhe fëmijët. Në situata të caktuara, mjekët mund të rekomandojnë ilaçe për të përzier ose të vjella, por këto janë në dispozicion vetëm me recetë të tilla si nifuroxazidi (emra tregtarë: Enterofuril, Fural, Nifurex) dhe Co-Trimoxazole (emra tregtarë: Bactre, Baktrim).
Këshillohuni me mjekun tuaj nëse fëmija juaj ka vjella dhe diarre, si dhe:
– Ka moshë ndër gjashtë muaj;
– Ka moshë mbi gjashtë muaj, ka ethe dhe temp. më të lartë se 38°C;
– Ka shenja të dehidrimit;
– Ka vjellë më shumë se tetë orë ose po vjellë me forcë të madhe;
– Ka jashtëqitje me gjak;
– Ka gjak në të vjella;
– Nuk ka urinuar për 8 orë;
– Mund të kishte gëlltitur diçka që mund të ishte helm;
– Ka qafë të ngurtë;
– Është jashtëzakonisht i përgjumur;
– Ka pasur dhimbje barku për më shumë se dy orë.
Diarrea që zgjatë më shumë se 1-2 javë nuk konsiderohet diarre akute, andaj patjetër të kontaktoni mjekun.
A mund ta ushqejë fëmijën tim gjatë sëmundjes?
Po gjithsesi. Edhe pse ngrënia mund të shkaktojë rritjen e sasisë së diarresë, fëmija juaj do të jetë në gjendje të marrë disa lëndë ushqyese nga ushqimi. Kjo mund ta parandalojë humbjen e peshës dhe të ndihmojë fëmijën të rikuperohet më shpejtë.
•Shmangni ushqimet me shumë sheqer dhe yndyrë, të tilla si akullore, xhelatinë, pudingë dhe ushqime të skuqura.
•Nëse fëmija juaj ka pasur diarre, duhet të shmangen produktet e qumështit për tre deri në shtatë ditë.
•Ushqimet që janë të buta përfshijnë banane, oriz, mollë dhe drithëra pa sheqer. Nëse këto ushqime nuk e shqetësojnë fëmijën tuaj, ushqime të tjera mund të shtohen gjatë 48 orëve të ardhshme. Shumica e fëmijëve mund të kthehen në zakonet normale të ushqyerjes rreth tre ditë pas ndalimit të vjelljes dhe diarresë.
Si t’a ndihmojë fëmijën tim që të kalojë këtë gjendje, a duhet t’i japë rehidrues në kushte shtëpie?
•Jepni fëmijës tuaj një rehidrues në formë të elektrolitëve. Elektrolitët janë lëngje që përmbajnë sasinë e duhur të ujit, sheqerit dhe kripës. Rehidruesit mund t’i merrni në barnatore edhe pa recetë të mjekut, mund t’i zgjidhni shijet lehtë të pranueshme te fëmijët si me aromë portokalli, dredhëze apo edhe më mirë të merrni rehidrues pa shije dhe aromë.
•Ofrojuni fëmijëve ushqime të shëndetshme në mënyrë që të vie deri të shërimi më i shpejtë.
•Nëse fëmija nuk po përmirësohet pas ofrimit të kushteve të lartëcekura, atëherë duhet drejtuar mjekut.
•Sapo fëmija juaj të fillojë të vjella ose të ketë diarre, jepni fëmijës tuaj zgjidhje të një elektroliti oral. Për të paktën 6
orë, sigurohuni që fëmija juaj të ketë së paku sasinë e duhur të lëngjeve për moshën që ka.
•Nëse fëmija juaj është me të vjella, përdorni një lugë çaji ose shiringë për të dhënë gllënjka të rregullta të lëngshme. Jepini fëmijës tuaj 5 ml lëngje, që është 1 lugë çaji, çdo 1 deri në 5 minuta.
•Pas 1 ditësh ose 24 orësh, jepni fëmijës suaj rehidruesin vetëm pas çdo diarreje të holluar me ujë.
•Mos i jepni fëmijës suaj lëngje që kanë shumë sheqer, sheqeri do ta keqësojë diarrenë.
•Ushqime të mira që duhet dhënë fëmijës tuaj:
– Qumështi i gjirit, qumësht formulë, qumësht lope (nëse fëmija juaj është mbi 1 vjeç),
– Ushqime niseshteje, të tilla si orizi, patatet,makaronat
– Drithërat, të tilla si drithëra oriz ose grurë, dhe bollgur;
– Proteina, të tilla si mishi i zier ose pjekur, peshqit, mish pule dhe vezë
– Perime pa gjalpë të shtuar
– Fruta të papërpunuara si lëngje
– Supë
– Kos
•Mos e ushqeni fëmijën tuaj me:
– Lëng rrushi, lëng molle, lëng portokalli, akullore, drithëra të ëmbëlsuara,
ushqime yndyrore të tilla si patate të skuqura, hamburgerë dhe gjalpë,
ushqime me erëza.
•Lindja deri në 12 muaj
Mos i jepni ujë të thjeshtë një foshnje, përveç nëse mjeku juaj ju thotë dhe specifikon një sasi të caktuar. Uji i thjeshtë mund të prishë balancën e ushqyesve në gjakun e fëmijës suaj.
Nëse fëmija juaj është më i vogël se 2 muajsh, ka vjellje pa ndërpre thirreni mënjeherë mjekun tuaj.
•Foshnjat që ushqehen me gji – Nëse jeni duke ushqyer me gji, mbajeni në gji edhe gjatë dhënies së ORS.
Nëse foshnja juaj ushqehet vetëm me gji dhe vjellë më shumë se një herë, ushqehet me gji për një periudhë më të shkurtër kohore (rreth 5 deri në 10 minuta në çdo kohë) çdo 2 orë. Rritni sasinë e kohës kur fëmija juaj ushqehet, pasi është në gjendje ta tolerojë atë. Pas rreth 8 orëve pa të vjella, mund të ktheheni në orarin tuaj normal të dhënies së gjirit.
•Për foshnjat që ushqehen me formula
Foshnjat e ushqyer me formula- Nëse i keni dhënë qumështin formulë foshnjës, disa mjekë sygjerojnë kalimin nga formula në ORS për përiudhën 12 deri në 24 orë dhe pastaj kalimi mbrapa në dhënien e formulës.
Gjatë periudhës me të vjella dhe diarre, mund të merrni qumësht formulë pa laktozë, deri në përmirësimin e gjendjes së fëmijës.
Nëse jeni duke e ushqyer me formulë, MOS e holloni formulën. Vazhdoni ushqyerjen e fëmijës me formulë dhe ofroni ushqimin që zakonisht ha.
Ofroni sasi të vogla, por të shpeshta – rreth 10 mililitra të një ORS oral, çdo 15-20 minuta me një lugë ose një shiringë. Rehidruesit pa shije janë zgjidhje më e mirë.
Fëmijët në ushyeshmëri mbi 6 muajshe Fëmijët duhet të fillojnë të hanë brenda 12 deri në 24 orësh pas fillimit të marrjes së ORS.
Nuk mund të pëlqejë shijen e një zgjidhje të thjeshtë të një ORS. Zgjidhni shije të dashura për fëmijë si dredhëze, portokalli etj.
Ngadalë punoni deri në rutinën normale të të ushqyerit. Nëse foshnja juaj tashmë ha ushqim të ngurtë, është mirë të filloni ushqime të ngurta në sasi të vogla përsëri. Nëse fëmija juaj nuk vjellë për 24 orë, ju mund të ktheheni në rutinën normale të të ushqyerit.
•Fëmijë dhe adoleshentë (mosha 1+)
Jepni lëngje të qarta (shmangni qumështin dhe produktet e qumështit) në sasi të vogla çdo 15 minuta. Shuma që jepni në një kohë, mund të variojë nga 2 lugë çaji deri në 30 mililitra në varësi të moshës së fëmijës suaj dhe sa mund të marrë fëmija juaj në kohën kur nuk ka të vjella.
Nëse nuk ka vjellje për 24 orë, ngadalë ktheheni në dietën e rregullt të fëmijës suaj. Nuk ka nevojë të lihen jashtë produktet e qumështit nëse nuk duket se po e keqësojnë vjelljen ose diarrenë./www.familjadheshëndeti.com
